phần lá»›n gia đình Việt Nam dù ở nông thôn, thà nh phố, nghèo hay già u Ä‘á»u có tủ thỠông cha hết sức uy nghiêm đặt chÃnh giữa căn nhà , trên khuôn kiếng lá»›n nổi lên hai mà u Ä‘á» và ng có viết 4 chữ Nho “Cá»u huyá»n Thất tổ†chÃnh giữa tủ thá» và hai câu đối hai bên: Tôn công thất tổ nghÄ©a cao thâm. Sùng đức cá»u huyá»n ân thượng trá»ng. Dù chÆ°a biết cặn kẽ, nhÆ°ng ná»™i dung không ngoà i ý nghÄ©a: Có ông bà , cha mẹ má»›i có ta và … cây có cá»™i nÆ°á»›c có nguồn.
Váºy thỠ“Cá»u huyá»n Thất tổ†là thá» những ai?
Theo bà i “Cá»u huyá»n Cá»u tá»™c†của Äà o Hữu Chủ thì “Cá»u huyá»n Thất tổ†là chỉ 7 vị tổ cách ngÆ°á»i cháu hiện tại (ngÆ°á»i chủ lá»…) là 9 Ä‘á»i (tÃnh luôn Ä‘á»i ngÆ°á»i cháu). Chữ “Huyá»n†ở đây có nghÄ©a là đã xa. Cháu Ä‘á»i xa là Huyá»n tôn, xa nữa gá»i là Viá»…n tôn.
Trong gia phả thÆ°á»ng dùng: Gá»i cụ tổ thứ nhất là Thủy tổ, con của thủy tổ là tổ thứ hai, cháu của thủy tổ là tổ thứ ba, tiếp tục đến tổ thứ 4, tổ thứ 5, tổ thứ 6, tổ thứ 7. Xếp ngược lại, ông ná»™i của chủ lá»… là tổ Ä‘á»i thứ ba, cụ ná»™i của ngÆ°á»i chủ lá»… là tổ Ä‘á»i 4, kỵ ná»™i của ngÆ°á»i chủ lế là đá»i thứ 5... cụ tổ cá»u đại Ä‘á»i 9 thì vừa đúng 7 cụ tổ (thất tổ). vì thế hai chữ “Cá»u huyá»nâ€có nhiệm vụ bổ nghÄ©a cho“Thất tổ†để là m rõ bảy vị tổ.
Còn vá»›i ý nghÄ©a của Thiện Má»™c Lan trong bà i “Gia lá»… Việt Nam vá»›i đạo thá» phụng ông bà †thì cho rằng: “Cá»u huyá»n thất tổ†là tượng trÆ°ng chung.
Cá»u: chÃn, thứ chÃn. Huyá»n: cháu 4 Ä‘á»i gá»i là huyá»n tôn ở đây chữ huyá»n có tức là đá»i, thế hệ. Thất: bảy/ Thất tổ: Bảy ông tổ nhà mình. ThỠ“Cá»u huyá»n thất tổ†là thá» tiên tổ 9 Ä‘á»i của dòng há».
Nho giáo thá»i xÆ°a quy định cách thá» tiên nhân có ngôi thứ từ dân đến vua nhÆ° sau:
- Sĩ và thứ dân chỉ được thỠtới nhất tổ (ông nội).
- Các quan đại phu được thỠtới Tam tổ (ông sơ).
- Hoà ng đế (thiên tá») thì thá» tá»›i thất tổ (tức ông sÆ¡ của ông sÆ¡)
Theo quy định nà y, thứ dân không được thá» Thất tổ. NhÆ°ng muốn thá» những báºc cao hÆ¡n thì thứ dân phải thỠ“Cá»u huyá»n†tránh dùng chữ “Thất tổ†để khá»i bị tá»™i phạm thượng.
Từ bản thân đến ông thỉ tổ là chÃn Ä‘á»i, cho nên má»›i gá»i là “Cá»u huyá»n†lại còn cách xếp và giảng giải khác lấy bản thân là m gốc, lên trên 4 Ä‘á»i, dÆ°á»›i 4 Ä‘á»i: 1- Cao tổ (ông sÆ¡) 2- Tằng tổ (ông cố) 3- Ná»™i tổ (ông ná»™i) 4 - Phụ thân (cha) Bản thân. 1- Tá» (con trai) 2- Tôn (cháu ná»™i) 3- Tằng tôn (Chắt, cháu cố) 4- Huyá»n tôn (chÃt, cháu sÆ¡).
NhÆ° váºy, ta thấy có sá»± mâu thuẫn, thá» Cá»u huyá»n, cúng lạy Cá»u huyá»n tức thị bản thân ta cÅ©ng lạy ta và lạy cả con cháu của mình nữa sao? Äiá»u nà y được lý giải nhiá»u lẽ: Vấn Ä‘á» trên chỉ nhắm phân định cho dá»… hiểu, trong đó gồm có ngÆ°á»i sống và ngÆ°á»i chết, biểu trÆ°ng đủ âm, dÆ°Æ¡ng. Gá»i nhÆ° thế để chỉ 3 Ä‘á»i (tam thế) tiếp nối nhau. Äá»i dÄ© vãng là cha ông. Äá»i hiện tại là mình. Äá»i tÆ°Æ¡ng lại là con cháu mình. Gá»i nhÆ° thế để hiểu rằng trong cuá»™c sống còn có sá»± vay trả. Bản thân mình đứng giữa, vay lá»›p trên 4 Ä‘á»i, trả lá»›p dÆ°á»›i 4 Ä‘á»i. CÅ©ng từ ý check here nghÄ©a trên, bản thân ta, khởi hà nh từ những việc là m tốt hay xấu Ä‘á»u có ảnh hưởng đến tiên tổ, Ä‘á»i trÆ°á»›c mình, đồng thá»i cÅ©ng ảnh hưởng đến con cháu, Ä‘á»i sau mình.
Còn theo giáo sÆ° Lê Mạnh Thát (Há»c viện Pháºt giáo Việt Nam tại thà nh thị Hồ Chà Minh) thì “Cá»u huyên thất tổ†được biên khảo từ tác phẩm Sá»± Lý Dung Thông viết bằng thể thÆ¡ song thất lục bát của Thiá»n sÆ° HÆ°Æ¡ng Hải được ghi trong Toà n táºp Minh Châu có Ä‘á» cáºp bốn chữ nà y trong câu:
ThÃch Ä‘á»™ nhân miá»…n tam đồ khổ
Thoát cá»u huyá»n thất tổ siêu thăng.
nghÄ©a là : Giáo lý đức Pháºt ThÃch Ca hóa Ä‘á»™ chúng sinh để thoát khá»i ba Ä‘Æ°á»ng khổ: Äại ngục, ngạ quá»·, súc sinh và có khả năng cứu thoát Cá»u huyá»n và Thất tổ được siêu thoát.
Cá»u huyá»n: “Huyá»n†ở đây vốn có nghÄ©a theo nhà Pháºt là “đenâ€, có từ vô lượng kiếp chúng sanh luân hồi chết sống, khi thân xác nà y rá»i rã, phân ly trả vá» cho tứ đại, những chất tinh tủy xÆ°Æ¡ng máu và thịt tan rã, hủy hoại Ä‘á»u biến thà nh mà u Ä‘en nên gá»i là “Huyá»nâ€. Bởi chÃn Ä‘á»i nà y vẫn xoay, sống chết nhÆ° váºy nên gá»i là “Cá»u Huyá»nâ€.
Thất tổ: Bảy Ä‘á»i (bảy ông tổ): Cao, Tằng, Tổ, Cao Cao, Tằng Tằng, Tổ Tổ, Cao tổ. Tổ là ông ná»™i của Ä‘á»i mình, Ä‘i ngược lên sáu Ä‘á»i nữa gá»i là Thất tổ. NhÆ° váºy, chữ Cá»u huyá»n bao quát hÆ¡n chữ Thất tổ. Vì Thất tổ chỉ các Ä‘á»i Ä‘i trÆ°á»›c, còn Cá»u huyá»n không chỉ bốn Ä‘á»i trÆ°á»›c mà còn nhắc đến bốn thế hệ sau. ChÃnh vì váºy nÆ¡i thá» tá»± những vị kà vãng còn được gá»i là “Nhà thá» Cá»u huyá»nâ€.
Dù hiểu theo nghÄ©a nà o chăng Ä‘i nữa, thì bốn chữ “Cá»u huyá»n Thất tổ†không ngoà i ý nghÄ©a bổn pháºn là m con cháu phải kÃnh trá»ng, khắc sâu trong tâm tưởng nhá»› Æ¡n ông bà ba má.
Nước chảy ra thương cha nhớ mẹ
Nước chảy và o nhớ mẹ thương cha.
Dù lịch sá» sang bao thăng trầm, dù chiến tranh cÆ°á»›p mất nhiá»u nhà cá»a, nÆ¡i thá» phụng cha ông, nhÆ°ng vá»›i lòng hiếu kÃnh ông bà bố mẹ luôn được giữ gìn sâu lắng. Äây là niá»m kiêu hãnh, ngÆ°á»i Việt Nam luôn biểu đạt lòng tôn trá»ng, nhá»› Æ¡n tiên sÆ° cha, ba má nhiá»u Ä‘á»i, nhiá»u kiếp qua việc thá» tá»±. Từ lâu các vua chúa thÆ°á»ng Ä‘i Tế giao (cúng trá»i đất Æ¡i) ở má»™t nÆ¡i được xem là khôn thiêng, hoặc cúng tiên tổ bên trong tông miếu. Ná»n văn hóa Việt Nam từ thá»i cổ, trung đại cÅ©ng váºy. Các vua thÆ°á»ng Ä‘i cúng tế nÆ¡i tôn miếu, NgÆ°á»i dân dã thì thá» cúng tại nhà và hà ng năm là m lá»… cúng giá»—. Ná»n văn hóa tinh thần nà y đã được duy trì, phát huy trong lòng má»—i ngÆ°á»i dân Việt Nam. Äó là bà n Ä‘á»™c “Cá»u huyá»n Thất tổ†hà ng đêm luôn hÆ°Æ¡ng lá»a bà n thỠ“Cá»u huyá»n thất tổ†trÆ°á»›c để nhá»› tiên sÆ° cha, ông bà , cha mẹ, sau hồi hÆ°á»›ng trong má»™t ngà y mình là m được Ä‘iá»u gì tốt và điá»u gì chÆ°a tốt, cần phải sá»a đổi, đó cÅ©ng là cách “Uống nÆ°á»›c nhá»› nguồnâ€. “Cây có gốc má»›i đâm chồi xanh ngá»n. NÆ°á»›c có nguồn má»›i bể rá»™ng sông sâuâ€. Chúng ta nên nhá»› từ má»i ý nghÄ©, việc là m, bản thân (thân, khẩu, ý) luôn ảnh hưởng đến “Cá»u huyá»n Thất tổ†trong ngà y nay, ngà y mai cÅ©ng nhÆ° dÄ© vãng.